دیار ختن از یاد فروغی بسطامی

هم به حرم هم به دیر بدر دجا دیدمت		تا نظرم باز شد در همه جا دیدمت
سینه برافروختم، خانه فروسوختم		دیده به خود دوختم، عین خدا دیدمت
دل چو نهادم به مرگ، عمر ابد دادی‌ام		خو چو گرفتم به درد، محض دوا دیدمت
ز آتش لب تشنگی رفت چو خاکم به باد		خضر مسیحا نفس، آب بقا دیدمت
از خط عنبرفروش مردفکن خواندمت		وز لب پیمانه‌نوش هوش ربا دیدمت
بنده‌ی عاصی منم خواجه مشفق تویی		زان که به مزد خطا، گرم عطا دیدمت
چشم فروغی ندید چون تو غزالی که من		هم به دیار ختن هم به ختا دیدمت

نقل کامل از وبلاگüzğor

حوادث خونبار ارومچی امروز تنها درد مسلمانان اویغور نیست تورکان اویغور سالهاست

با مشکلاتی همچون آزمایشات هسته ای توسط دولت چین در این مناطق که انواع

بیماری ها و مشکلات زیادی را ایجاد کرده است ، تغییر تناسب قومی منطقه به نفع

چینی ها با تشویق قوم کثیف هون به مهاجرت به شهر های اویغور نشین خصوصا شهر

 ارومچی پایتخت سین کیانگ ، مسلح کردن و حمایت های نظامی از هون ها جهت

کشتار مسلمانان تورک منطقه ، بستن مساجد ، ایجاد وحشت در بین مسلمانان

جهت کوچاندن و فراری دادن مسلمانان از منطقه و ....

شهادت بیش از 200 مسلمان تورک به دست کفار چینی لکه ننگی خواهد بود

بر پیشانی حکومت نژاد پرست چین . 

ایرانی زبانان سین کیانگ – اویغور

ایرانی زبانان سین کیانگ – اویغور

در زمان حکومت مغولها در چین، زبان فارسی همراه با زبانهای مغولی و چینی زبان رسمی چین شد. جمعیت ایرانی- چینی در جمهوری خلق چین به شکلی عمده با ملیتهای پامیری معرفی می شوند. «ساری کول سام»ها، «واهان سام»ها،« عینا»ها، «پاهپو»، «تاجیک»ها، نسلهای باستانی بومی در منطقه چین معاصر (در شرق آسیای میانه) اند. در حال حاضر، آنها به طور فشرده در جنوب غربی منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور در جمهوری خلق چین، در جوار کوههای پامیر و «تیان شان»، روزگار می گذرانند.
تا آنجا که تحلیل تاریخی - زبانشناسی مربوط به گذشته اجازه برداشت می دهد، در هزاره اول قبل از میلاد، در زمینهای منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور (در چین معاصر)، ساکنان قبایل گروه شرقی ایرانی از قبل مأوی گزیده بودند. در طول قرون سوم و چهارم، جمعیت این منطقه ایرانی زبان بوده اند.
 

نقل از Topiranian

پشت پرده ناآرامی های سین کیانگ

پشت پرده ناآرامی های سین کیانگ عطا بهرامی- پشت پرده ناآرامی های "سین کیانگ" ایالات متحده قرار دارد که با استفاده از تفاوت های نژادی و مذهبی مردم منطقه؛ آن را بعد از تبت به دومین هدف برای ضربه زدن به چین تبدیل کرده است.

ناآرامی های ایالت سین کیانگ چین که منطقه ای مسلمان نشین نیز می باشد باعث جلب توجه افکار عمومی جهانی به چین شد. در طی دو سال گذشته این دومین بار است که تحولات اجتماعی و سیاسی چین در مرکز توجه جهانیان قرار می گیرد، سال گذشته تبت دلیل این امر بود. رسانه های غربی تلاش زیادی برای دامن زدن به این درگیری ها انجام داده اند و سعی کردند به مانند ماجرای تبت در وسعت ماجرا مبالغه را به نهایت برسانند.  

نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی

جمهوری اسلامی: وقایع سین کیانگ مشمول ملاحظات سیاسی شده است

جمهوری اسلامی: وقایع سین کیانگ مشمول ملاحظات سیاسی شده است

نواندیش: روزنامه جمهوری اسلامی از سکوت دستگاه دیپلماسی کشور نسبت به وقایع سین کیانگ چین انتقاد کرد. به گزارش نواندیش ، در عین حال این روزنامه در یادداشت روز خود نوشت : این موضوع مهم حتی در رسانه ملی جمهوری اسلامی ایران نیز انعکاس چندانی نداشته و چنین به نظر می رسد که مشمول ملاحظات سیاسی گردیده و به صورت جدی در دستور کار قرار ندارد. متن کامل این یادداشت بشرح ذیل است: سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران براساس نفی هرگونه سلطه جوئی و سلطه پذیری حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضی کشور دفاع از حقوق همه مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر و روابط صلح آمیز متقابل با دول غیرمحارب استوار است . جمله بالا متن اصل 152 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است که شامل 7 محور مهم و اساسی در سیاست خارجی است و مجریان را به رعایت این نکات موظف مینماید. این محورها عبارتند از : نفی سلطه جوئی نفی سلطه پذیری حفظ استقلال همه جانبه تمامیت ارضی کشور دفاع از حقوق همه مسلمانان عدم تعهد در برابر قدرت های سلطه گر روابط صلح آمیز با دول غیرمحارب محور پنجم که « دفاع از حقوق همه مسلمانان » است همانگونه که از تعبیر « همه » پیداست شامل کلیه مسلمانان در هر نقطه ای از جهان می شود و تفاوتی میان پیروان مذاهب و اقوام نیز وجود ندارد. علاوه بر این قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نسبت به سعادت همه انسان ها اعم از مسلمان و غیرمسلمان احساس مسئولیت می کند و برخورداری از حق و عدالت را از حقوق همه مردم جهان می داند و خود را به حمایت از مبارزات حق طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران در همه نقاط جهان موظف می داند . اصل 154 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می گوید : « جمهوری اسلامی ایران سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می داند و استقلال و آزادی و حکومت حق و عدل را حق همه مردم جهان می شناسد. بنابر این در عین خودداری کامل از هرگونه دخالت در امور داخلی ملت های دیگر از مبارزه حق طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین در هر نقطه از جهان حمایت می کند. » این دو اصل مهم قانون اساسی وظیفه مسئولان نظام جمهوری اسلامی و مجریان سیاست خارجی این نظام را سنگین می کند بطوری که نه فقط در برابر مسلمانان جهان بلکه نسبت به حقوق همه مستضعفان باید احساس وظیفه و مسئولیت کنند و در انجام آن کوتاهی ننمایند. بررسی عملکرد 30 ساله نظام جمهوری اسلامی نشان می دهد مسئولان نظام و مجریان سیاست خارجی تا حدود زیادی به این وظیفه عمل کرده اند. حمایت از مردم فلسطین لبنان عراق افغانستان و بعضی ملت های دیگر از مصادیق عمل به همین مسئولیت می باشد هرچند در مواردی با تاخیر و در مواردی نیز کمتر از مقدار مورد انتظار بوده و البته در مواردی نیز بطور کامل به این وظیفه عمل شده است . رویدادهای اخیر ایالت مسلمان نشین « سین کیانگ » چین که طبق آمارهای رسمی دولتی 156 کشته و 800 زخمی برجای گذاشته و در این وقایع هزاران نفر نیز دستگیر شده اند از مواردی است که جمهوری اسلامی ایران نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت باشد ولی متاسفانه تاکنون واکنش قابل ملاحظه ای در این زمینه از خود نشان نداده است . این موضوع مهم حتی در رسانه ملی جمهوری اسلامی ایران نیز انعکاس چندانی نداشته و چنین به نظر می رسد که مشمول ملاحظات سیاسی گردیده و به صورت جدی در دستور کار قرار ندارد. تنزل دادن سطح ماجرای تظاهرات اعتراض آمیز ارومچی مرکز ایالت مسلمان نشین « سین کیانگ » چین به یک اختلاف و درگیری قومی میان « اویغور » های مسلمان و « هان » های چینی و اصرار بر اینکه این واقعه مربوط به کشته شدن دو نفر از مسلمانان « اویغور » توسط چینی های متعلق به قوم « هان » است و ربطی به مسائل اسلامی و اعتقادی ندارد نمی تواند واقعیت های عریان این ماجرای عمیق را پنهان نماید. ایالت « سین کیانگ » مرکز نهضت اسلامی مسلمانان چین است که به « نهضت ترکستان شرقی » معروف است و سابقه ای حدود یک قرن دارد. شهرهای مهم « ارومچی » و « کاشغر » که در تاریخ آسیا و تاریخ اسلام شهرت زیادی دارند پایگاه های مهم این نهضت هستند و مسلمانان « سین کیانگ » در طول دهه های گذشته بارها علیه حکومت مرکزی از جمله رژیم کمونیستی چین قیام کرده و قربانیان زیادی داده اند. مبارزات منفی مسلمانان ایالت « سین کیانگ » در برابر کمونیست ها و نافرمانی آنها در برابر قوانین و مقررات ضد اسلامی بخشی از فعالیت های این نهضت را تشکیل می دهد . با توجه به این واقعیت ها ساده اندیشی است اگر بپذیریم که قیامی با حداقل 156 کشته و 800 زخمی و هزاران بازداشتی فقط مربوط به یک اختلاف کوچک بر سر کشته شدن دو نفر بوده است . خبرها از اعمال محدودیت های شدید نسبت به مسلمانان سین کیانگ توسط نیروهای دولتی چین حکایت دارند. قطع کردن تلفن ها فیلتر کردن سایت ها بستن پیامک ها ایجاد محدودیت های شدید عبور و مرور تعطیلی روزنامه ها و جلوگیری از انتشار اخبار درگیری ها به ویژه درز کردن آن به خارج از مرزهای چین و حتی خارج از ایالت « سین کیانگ » و شهر « ارومچی » از جمله اقدامات دولت چین برای کنترل اوضاع جهت سرکوب کردن قیام مسلمانان در این ایالت است . آمارهای منتشره نیز تماما دولتی هستند و به احتمال زیاد اعداد را بسیار کمتر از آمارهای واقعی بیان می کنند. این قیام ریشه دار حتی اگر در این مرحله سرکوب شود همچون آتشی زیر خاکستر گرمای خود را حفظ خواهد کرد و در اولین فرصت شعله ور خواهد شد. دولت چین با برخورد خشن و سرکوب گرانه و به خاک و خون کشیدن مسلمانان سین کیانگ فقط به عمیق تر شدن زخم کهنه ای که سالهای طولانی و پر التهابی را پشت سر گذاشته کمک می کند و هیچ مشکلی از مشکلات خود را حل نخواهد کرد. در کشورهای اسلامی فقط ترکیه نسبت به وقایع سین کیانگ عکس العمل نشان داده است . مطبوعات ترکیه حجم زیادی از مطالب خود را به جزئیات این وقایع اختصاص داده اند و دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی نیز که اهل ترکیه است موضعگیری کرده است . این واکنش ها از ترکیه به دلیل همبستگی خاصی که نسبت به ترکستان شرقی احساس می کند امری طبیعی است ولی آنچه مایه تعجب است بی تفاوتی سایر کشورهای اسلامی به ویژه جمهوری اسلامی ایران است که به عنوان یک کشور انقلابی انتظار بیشتری از آن می رود و قانون اساسی جمهوری اسلامی نیز بر همین نکته تاکید دارد. هر چند گمانه زنی ها حکایت از مانع شدن ملاحظات سیاسی میان تهران و پکن از موضعگیری صریح و شفاف متولیان سیاست خارجی نسبت به وقایع « سین کیانگ » دارند لکن با توجه به اینکه مصالح امت اسلامی و رعایت جایگاه نظام جمهوری اسلامی از اهمیت بیشتری برخوردارند بی تفاوتی در قبال وقایع « سین کیانگ » قابل توجیه نیست .

کنفرانس مطبوعاتی ربیعه قدیر از مخالفان در تبعید اویغور

احتمالا هزاران اویغور در سین کیانگ کشته شده‌اند

آسیا- همشهری آنلاین:
ربیعه قدیر از مخالفان در تبعید اویغور اعلام کرد در جریان ناآرامی‌های اخیر در استان سین کیانگ چین احتمالا هزاران نفر کشته شده‌اند

به گزارش  واحد مرکزی خبر از تهران، ربیعه قدیر که ریاست کنگره جهانی اویغور را به عهده دارد، خاطر نشان کرد در خشونت های قومی استان سین کیانگ که هشت میلیون و سیصد هزار نفر اویغور ترک زبان مسلمان در آن زندگی می‌کنند، به دست آوردن آمار کلی از قربانیان رویارویی‌های اخیر دشوار است.

ربیعه قدیر در کنفرانسی مطبوعاتی در مقر کنگره جهانی اویغور در واشنگتن، اعلام کرد بر اساس اطلاعات تایید نشده شمار کشته‌ها بیش از هزار نفر است و برخی‌ها نیز گفته‌اند حدود سه هزار نفر کشته شده‌اند.

قدیر همچنین افزود مردم اویغور فقط در ارومچی پایتخت سین کیانگ کشته نشده‌اند بلکه در سرتاسر این منطقه وسیع در شهر‌های مختلف مانند کاشغر کشتار‌های وسیع صورت گرفته است.

به گزارش خبرگزاری فرانسه از واشنگتن، قدیر همچنین تصریح کرد حدود پنج هزار نفر از اویغورها نیز بازداشت شده‌اند.

مسلمانان سین کیانگ چین،۱۰۳ قیام در۱۲۰ سال

 مسلمانان سین کیانگ چین،۱۰۳ قیام در۱۲۰ سال

صفحه 10 بین الملل ، شماره سریال 17312 ، تاریخ انتشار 880423

سرکوب و کشتار مسلمانان استان سین کیانگ واقع در غرب چین در هفته گذشته به یک ناکامی بزرگ برای رهبران حزب کمونیست چین تبدیل شد. دولت چین می خواست در ماه اکتبر به مناسبت شصتمین سالگرد تاسیس حکومت کمونیستی در چین تصویری از یک «جامعه هماهنگ» با پیشرفت های اقتصادی و علمی خیره کننده به نمایش بگذارد. اما ناشکیبایی دولت در برابر اعتراضات وخواسته های مردمی که در هر واقعه مشابه به کشتار مردم و اقلیت های این کشور می انجامد، در این واقعه نشان داد که قدرت حکومت به سلاح و پیشرفت های تجاری و اقتصادی نیست، بلکه ناشی از مشروعیتی است که حاصل رضایت مندی و احساس خوشبختی آحاد جامعه اعم از اکثریت قومی و مذهبی تا اقلیت های قومی می باشد. 

نقل از روزنامه خراسان

بیانیه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی

سکوت در برابر حوادث سین کیانگ چین نشان بی تفاوتی به سیاست های ارزشگراست مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در بیانیه ای اعلام کرد: سکوت در برابر کشتار مسلمانان در سین کیانگ چین ، نشان از بی تفاوتی به سیاست های ارزشگرا و حقوق بشری است.

به گزارش روز دوشنبه ایرنا از روابط عمومی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، این مجمع در بیانیه خود کشتار مسلمانان در سین کیانگ چین و سرکوب اعتراض های آنان نسبت به برخورد نژادپرستانه و قومیت گرایی را محکوم کرد.
در این بیانیه آمده است: امروز وظیفه کشورهای اسلامی است که در واکنش به حوادث اخیر متحدتر عمل کنند؛زیرا سکوت در برابر اینگونه وقایع نشان از بی تفاوتی به سیاست های ارزشگرا و حقوق بشری است در حالی که انسان ها در همه جا باید از حقوق انسانی خود برخوردار باشند و مورد ظلم و ستم قرار نگیرند.
مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در بیانیه خود، ضمن اظهار تاسف و تاثر شدید نسبت به حوادث اخیر در ایالت سین کیانگ چین از حکومت چین خواست برخورد عادلانه با همه قومیت ها و نژادهایی این کشور داشته باشد و حقوق شهروندی مسلمانان را تامین کند.

موضع سایت اهل سنت زاهدان

 بحران در ترکستان شرقی (سینکیانگ) و بی تفاوتی جهان اسلام

بحران در ترکستان شرقی (سینکیانگ) و بی تفاوتی جهان اسلام

نگارش یافته توسط sunnionline

18 تیر 1388 ساعت 09:47

مسلمانان ترکستان شرقی واقع درغرب کشور چین، این روزها شاهد بحرانی ترین حالات و فجیع ترین جنایتها در طول دوران حیات خود در این سرزمین می باشند.  ترکستان شرقی که با نام جدید «سینکیانگ» معروف است، از شمال با روسیه، از غرب با کشورهای آزاد شده شوری، از جنوب با پاکستان، کشمیر و تبت، و از قسمت شرق با جمهوری خلق چین و از شمال شرق با مغولستان هم مرز است، که مساحتی در حدود 5/1 میلیون کیلومتر از خاک چین را به خود اختصاص داده است؛ یعنی حدود یک پنجم مساحت چین. ترکستان شرقی دارای ذخائر معدنی زیادی از قبیل؛ طلا، اورانیوم، و... بوده و سرمایه های نفتی هنگفتی را در خود جای داده است. در مورد جمعیت مسلمان ترکستان شرقی، اگر چه مقامات کشور چین، مسلمانان چین را چیزی حدود 9 ملیون نفر اعلام کرده اند، اما منابع مستقل و آگاه، آمار آنان را بین 25 تا 35 ملیون نفر اعلام نموده اند.

دو سوی ماجرای سین کیانگ

دو سوی ماجرای سین کیانگ کد: 880424022 ‫10:35 - 1388/04/24 آنچه که علامت سوال بزرگی در برابر حوادث روزهای گذشته استان مسلمان نشین سین کیانگ چین قرار داد، روشن بودن ماهیت یک طرف قضایا بود: باور اینکه غرب اسلام ستیز و مسلمان کش به ناگاه از سر دردهای انسانی، پرچم حمایت از اسلام برافراشته باشد، سخت می نمود و همین امر تردیدهای فراوانی درباره حوادث سین کیانگ، به وجود آورد.

رویدادهای خونین منطقه ترکستان شرقی

رویدادهای خونین منطقه ترکستان شرقی (سین کیانگ)چین و حساسیت جامعه ترکیه به ترکهای خارج از این کشور

13 July 2009, Monday |

رویدادهای خونین منطقه ترکستان شرقی سین کیانگ چین و حساسیت جامعه ترکیه نسبت به وضعیت زندگی ترکهای خارج از این کشور، بازتاب بسیار گسترده ای در ترکیه دارد و مهمترین موضوع روز سیاست شده است   به گزارش ایرنا، دولت آنکارا که در ابتدا واکنش های خود به رویدادهای چین را با لحن محتاطانه و در قالب واژه های معمول دیپلماتیک به زبان می آورد، با گسترش قابل توجه اعتراضات در جامعه ترکیه نسبت به این این رویدادها، صدای خود را بلند کرده و در سطوح مختلف برای فروکش کردن این بحران و تاثیرگذاری بر پکن، دست به اقدامات دیپلماتیک زده است. همزمان با این اقدامات واکنش ها نیز در جامعه ترکیه امروز بعد بسیار وسیعتری به خود گرفت. نمازگزاران این کشور روز گذشته بعد از اقامه نماز جمعه، ضمن برپا کردن نماز میت غیابی برای ترکهای اویغور که در حوادث ترکستان شرقی سین کیانگ صدها نفر جان خود را از دست دادند، علیه دولت پکن در شهرهای مختلف این کشور دست به تظاهرات زده و به طور نمادین با آتش زدن کالاهای چینی مردم را به تحریم کالاهای چین دعوت کردند.     نقل از کرکوک نت

جمعیت علمای الجزائر طی بیانیه ای قتل عام مسلمانان ایغور را محکوم

جمعیت علمای الجزائر طی بیانیه ای قتل عام مسلمانان ایغور را محکوم کردند نگارش یافته توسط sunnionline 22 تیر 1388 ساعت 09:29 به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سنی آنلاین به نقل از " مفکرة الاسلام"، جمعیت مسلمانان علمای الجزائر طی بیانیه ای، قتل عام مسلمانان ایغور، واقع در ترکستان شرقی ( سین کیانگ) توسط نیروهای امنیتی چین را به شدت محکوم کردند.

آواره شدن هزاران مسلمان به دنبال ناآرامی های سین کیانگ

دولت چین مساجد سین کیانگ را به روی نمازگزاران بست

دولت چین برگزاری نمازجمعه در مساجد استان «سین کیانگ» را ممنوع اعلام کرد.

به گزارش فارس، در پی ناآرامی های اخیر در شهر ارومچی مرکز استان سین کیانگ چین، هزاران نفر در حال ترک این منطقه هستند.  

دولت چین مساجد سین کیانگ را به روی نمازگزاران بست

 

به گزارش خبرگزاری ها، روز گذشته مقامات دولتی چین به مسئولان تمامی مساجد شهر ارومچی مرکز استان سین کیانگ دستور دادند تمامی فعالیت های این مساجد را متوقف کنند.
در اعلامیه ای که روی در پنج مسجد اصلی استان سین کیانگ نصب شده آمده است: «برای خواندن نمازجمعه به خانه هایتان بروید. به دستور مقامات بالا و برای حفاظت از مردم از تمامی افراد می خواهیم که به خانه هایشان بروند. نمی خواهیم به عوامل جنایتکار فرصت متشنج کردن شرایط را بدهیم.»
روز گذشته نیروهای امنیتی و ضد شورش در اطراف مساجد حضور پررنگی داشتند.
خبرگزاری فرانسه گزارش داد، دولت چین می ترسد مردم سین کیانگ از مذهب برای پیشبرد فعالیت های تجزیه طلبانه این استان سوءاستفاده کنند. نزدیک به هشت میلیون اویغور مسلمان و ترک تبار در این منطقه سکونت دارند.در درگیری های خشونت بار هفته گذشته استان سین کیانگ دست کم 156 نفر کشته شدند. دولت اعلام کرده است که به خانواده قربانیان غرامت پرداخت خواهد کرد.
از ترکیه نیز خبر می رسد، وزیر بازرگانی این کشور خواستار تحریم کالاهای چینی شده است.
از دیگر سو، به دنبال مطرح شدن احتمال سفر «ربیا کادیر» رهبر تبعیدی اویغورها به ترکیه، «زیائو ژونزهنگ» کاردار سفارت چین در آنکارا هشدار داد که صدور ویزا برای کادیر تاثیرات بسیار منفی روی روابط پکن - آنکارا خواهد گذاشت. کادیر هم اکنون در واشنگتن به سر می برد و به ساماندهی شورش ها متهم شده است.

اصالت ایرانی ارومچی و ایغور ها

نوشتار ذیل از دکتر ضمیر اسعدالله زاده؛ استاد و پژوهشگر آسیای مرکزی فرهنگستان علوم اجتماعی ایالت مسلمان‏نشین سین کیانگ چین است که به عنوان گزارشی از وضعیت کنونی و نیازهای آموزش زبان فارسی دراین ایالت در چهارمین کنگره مجمع بین‏المللی استادان زبان فارسی ارائه گردید که سال پیش درتهران برگزار شده بود.

با تشکر از مدیریت فرهنگی آسیا و اقیانوسیه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که این مقاله را دراختیار کیهان فرهنگی قرارداده است.

بررسی گذشته زبان فارسی در سین‏کیانگ جمهوری چین که سابقه خیلی طولانی دارد، در پیشروی فرهنگ ملی مردم این سرزمین، نقش پیشتاز را ایفاء کرده است.

بنا به اسناد و مدارک تاریخی، اکثریت ساکنان اصلی سین‏کیانگ قدیم، ایرانی‏نژاد بوده و تا قرن 9 میلادی با گویش‏های ایرانی صحبت می‏کردند که از لحاظ زبانشناسی امروزه، متعلق به گروه زبان‏های ایرانی میانه شرقی است. از اواخر قرن 8میلادی قوم‏های بادیه‏نشین ترکی زبان، در نتیجه جنگهای قومی و سیاست‏های گوناگون، وادار شدند که از فلات مغولستان به سرزمین پهناور سین‏کیانگ کوچ کنند. در این دوره‏ها، ساکنان اصلی ایرانی‏نژاد سین‏کیانگ، با سوانح غیرمترقبه (طبیعی) مواجه شدند و به ناچار حوضه تاریم به اطراف و اکناف آن پراکنده شدند دولت و حاکمیت متمرکز خود را از دست دادند. برای ترکان که با جمعیت گسترده‏ای به این سرزمین مهاجرت کرده و سکنی گزیده بودند، شرایط مفیدی فراهم آمد که به آسانی حاکمیت این منطقه را به دست گیرند. سرانجام سرزمین سین‏کیانگ به یک منطقه کثیرالملة تبدیل شد. در روند تاریخی به تدریج قسمت عمده‏ای از ساکنان اصلی ایرانی‏نژاد سین‏کیانگ هویت ملی خود را از دست دادند، فقط تعداد قلیلی از آنها که در فلات پامیر و دامنه‏های آن به سر میبردند و امروز نام «ناجیکرا» دارند، توانسته‏اند زبان اصلی و فرهنگ ملی‏شان را حفط کنند.

می‏دانیم تا قرن 9میلادی، زبان و فرهنگ مردم ایرانی‏نژاد در این سرزمین پهناور، همیشه مقام اول را دارا بوده است و ارتباطات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ساکنان سین‏کیانگ قدیم با مردم ایران و آسیای میانه مداوم، برقرار بوده است.

به طوری‏که از تاریخ سین‏کیانگ برمی‏آید، مردم ترکی زبان سین‏کیانگ، اولین زبان رسمی خود را در پایه حروف الفبایی سغدی، شکل داده بودند. 

نقل از کیهان فرهنگی (پایگاه مجلات تخصصی)