ایرانی زبانان سین کیانگ – اویغور

ایرانی زبانان سین کیانگ – اویغور

در زمان حکومت مغولها در چین، زبان فارسی همراه با زبانهای مغولی و چینی زبان رسمی چین شد. جمعیت ایرانی- چینی در جمهوری خلق چین به شکلی عمده با ملیتهای پامیری معرفی می شوند. «ساری کول سام»ها، «واهان سام»ها،« عینا»ها، «پاهپو»، «تاجیک»ها، نسلهای باستانی بومی در منطقه چین معاصر (در شرق آسیای میانه) اند. در حال حاضر، آنها به طور فشرده در جنوب غربی منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور در جمهوری خلق چین، در جوار کوههای پامیر و «تیان شان»، روزگار می گذرانند.
تا آنجا که تحلیل تاریخی - زبانشناسی مربوط به گذشته اجازه برداشت می دهد، در هزاره اول قبل از میلاد، در زمینهای منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور (در چین معاصر)، ساکنان قبایل گروه شرقی ایرانی از قبل مأوی گزیده بودند. در طول قرون سوم و چهارم، جمعیت این منطقه ایرانی زبان بوده اند.
 

نقل از Topiranian

ایرانی زبانان سین کیانگ – اویغور

در زمان حکومت مغولها در چین، زبان فارسی همراه با زبانهای مغولی و چینی زبان رسمی چین شد. جمعیت ایرانی- چینی در جمهوری خلق چین به شکلی عمده با ملیتهای پامیری معرفی می شوند. «ساری کول سام»ها، «واهان سام»ها،« عینا»ها، «پاهپو»، «تاجیک»ها، نسلهای باستانی بومی در منطقه چین معاصر (در شرق آسیای میانه) اند. در حال حاضر، آنها به طور فشرده در جنوب غربی منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور در جمهوری خلق چین، در جوار کوههای پامیر و «تیان شان»، روزگار می گذرانند.
تا آنجا که تحلیل تاریخی - زبانشناسی مربوط به گذشته اجازه برداشت می دهد، در هزاره اول قبل از میلاد، در زمینهای منطقه خودمختار سین کیانگ ـ اویغور (در چین معاصر)، ساکنان قبایل گروه شرقی ایرانی از قبل مأوی گزیده بودند. در طول قرون سوم و چهارم، جمعیت این منطقه ایرانی زبان بوده اند.

اویغورها در قرون میانی جمعیت منطقه را ترک زبان کردند. بعد از سقوط حکومتشان در «آرخون» مغولستان، در سال 218 ه ش، آنها به این منطقه کوچ کردند. اویغورها جمعیت ایرانیها را در خود حل کردند و زبان خود را به آنها دادند، اما خودشان نیز با پذیرش شیوه جدید تولید و مجموعه رسومات فرهنگی محلی تغییر کردند. دو دوره ساسانیان، مهاجرت دسته جمعی سغدیان ایرانی زبان به چین آغاز شد. در ساحل جنوبی دریاچه لاب نور، در مسیر جاده ابریشم، چهار شهر تشکیل شد که در میان آنها شهر مشهور «پوتائو چن» (شهر انگور) قرار دارد.
جوامع پرجمعیت سغدی در داخل چین و در پایتختهای آن، «چان آنی» و «لویان»، نیز حضور داشتند. تعداد بسیاری از سغدیها در این کشور به قله های قدرت رسیدند و در تاریخ و فرهنگ چین دوران «یوآن» و زمان «تان» (قرون اول تا پنجم ه ش) نفوذ درخور توجهی یافتند.
در زمان حکومت مغولها در چین، زبان فارسی همراه با زبانهای مغولی و چینی زبان رسمی چین شد. منطقه خود مختار سین کیانگ ـ اویغور در جمهوری خلق چین خود بر اثر نفوذ سنتهای اسلامی ایرانی به وجود آمد؛ زیرا در شرق جهان اسلام - که این منطقه جزء آن بود - فارسی نه تنها زبان فرهنگی که زبان دینی بود و بر زبان عربی برتری داشت. آثار این نفوذ آشکار است. برای نمونه، قسمت ضمیمه فرهنگ لغات زبان اویغور معاصر (که انتقال دهندگان آن از جماعت غیر چینی منطقه خود مختار سین کیانگ ـ اویغورند) از زبان فارسی اقتباس شده است.
ساری کول ها، با اصالت ایرانی، یگانه ملیت پامیری اند که فقط در محدوده سرزمین چین زندگی می کردند. آنها در طول رودخانه ساری کول (تاشکورخان) اقامت گزیدند. مشاهدات علمی ابتدایی در مورد آنها در ربع پایانی قرن نوزدهم میلادی به دست آمد. بر اساس این مستندات، مشغولیات اصلی آنها کشاورزی در ارتفاعات بلند و پرورش اسب و گاو و گوسفند و گاومیش و شتر و بز بوده است.امروزه، تعداد آنها حدود 10 تا 20 هزار نفر است. تاجیکها نیز در ساری کول زندگی می کنند و اسماعیلی اند. همچنین، در منطقه خودمختار سین کیانگ-اویغور از 2 تا 5 هزار «واهانس» (نژاد ایرانی) در همسایگی مرزهای جمهوری خلق چین و تاجیکستان و افغانستان زندگی می کنند. آنها نیز اسماعیلی اند و دامداران ارتفاعات و پرورش دهندگان گوسفندند. جماعتی کوچک از ایرانی زبان ها به نام «پاهپو» در قرن نوزدهم در کوههای جنوب غرب کاشغاری کشف شد. آنها از نظر نظام زندگی به ساری کول ها و واهانسها نزدیک اند. در آغاز قرن بیستم، تعداد آنها 8 هزار نفر بود؛ اما در حال حاضر، آمار دقیقی از آنها وجود ندارد.
عیناها (گروه دیگر ایرانی زبان) جمعیت بخش جنوبی تیان - شان و گذرگاههای خوکان را تشکیل می دهند. اویغورها آنها را «آبدال» صدا می زنند. آماری در مورد تعداد جمعیت آنها وجود ندارد. بنا به عقیده خودشان، اجداد آنها از زمانی که از ایران به آنجا کوچ کرده اند همواره به زراعت و باغداری و دامداری و صنایع دستی و مشغول بوده اند. اطلاعاتی وجود دارد که آنها خود را از فرزندان شیعیان ایرانی می دانند.
بر اساس اطلاعات رسمی حکومت جمهوری خلق چین، جمعیت ایرانی زبان از نژاد «تاجیک» است. جمعیت کلی این باصطلاح «تاجیک»ها در آخرین آمار حدود 59 هزار نفر برشمرده شده است. در چارچوب جمهوری خلق چین، خودمختاری ملی در سطح خودمختاری «تاشکورخان» تاجیکی به آنها واگذار شده است.